مغالطه وانواع آن (شناخت سخن سِره از ناسِره) - قسمت دوم
- چند معنائی کردن جمله: Amphiboly
کاربرد این نوع از مغالطه به این ترتیب است که جمله ای با چند معنی مختلف بسازیم. این جمله سازی میتواند بر اثر اشتباه یا خطا در رعایت دستور زبان، صورت گیرد.
مثال1- زنان ومردان مشغول بدگوئی از همسایگان وبازی تخته نرد بودند. (دراین جمله مشخص نیست که آیا همه زنان ومردان باهم، ضمن بازی تخته نرد، از همسایه ها بدگوئی هم میکردند یا زنان مشغول بدگوئی از همسایگان بوده ومردان مشغول بازی تخته نرد بودند.)
مثال2- در راه پیمائی روز جمعه، پیروجوان شعار مرگ برخامنه ای سرداده وپلاکاردهائی حمل میکردند.
مثال 3- به نوجوانان نباید اجازۀ رانندگی داد. خیابانها هر روز از روز پیش خطرناکتر میشوند.
تحلیل: در جملۀ بالا مشخص نیست که آیا خیابانها به علت رانندگی نوجوانان دارند خطرناکتر میشوند یا خطر در خیابانها درکمین نوجوانان است.
مثال 4- ما برای رضای خدا قیام کرده ایم.
تحلیل: در این جمله مشخص نیست که منظور از رضای خدا چیست؟ آیا رضای خدا درقیام برای به حکومت رساندن آخوندها که خودشان را نمایندۀ او بشمار میآورند، است یا برای رضای خدا جان خود را فدا کردن یا رضای خدا به منظور آسایش بندگان خدا؟
مثال 5- ایجاد حکومتی بر مبنای دمکراسی، بهترین حکومتهاست.
تحلیل: در جملۀ بالا، معلوم نیست که چه نوع دمکراسی مورد نظر است: دمکراسی اکثریت، دمکراسی اکثریت بر مبنای احترام به حقوق اقلیت، دمکراسی طبقاتی، دمکراسی برای کارگران، دمکراسی برای سرمایه داران وغیره...
3- بکاربردن کلمه ای با معانی مختلف: Equivocation
مغالطه ای که با بکاربردن یک کلمه یا جمله ای با بیش از یک معنی وبازی کردن با آن کلمه یاجمله در طی نطق یا مباحثه و وانمود کردن اینکه آن کلمه یاجمله در مراتب مختلف نطق یا بحث، دارای معنی مورد نظرمیباشد.
مثال1- آن جمع برای تقلیب جامعه کوشیده است. ( مشخص نیست که منظور کدامیک از معانی "تقلیب" است: وارونه کردن، واژگون کردن یا بهبودی.)
مثال2- آن یکی شیریست اندر بادیه/ وان یکی شیریست اندر بادیه...آن یکی شیریست کآدم میخورد/وان یکی شیریست کآدم میخورد.
مثال3- بنا برقرآن، فقط مرد میتواند دردادگاه شهادت قابل قبول بدهد. ( قرآن مشخص نکرده است که این "مرد" باید دارای چه خصوصیاتی برای شهادت دادن، باشد.)
مثال4- سگدست را برای اتومبیل ساخته اندو چون سگدست همان دست سگ است، پس دست سگ هم جزء لوازم اتومبیل است.
مثال 5- قرص آسپرین برای رفع دردِ سر است. وچون بچه های شیطان مایۀ دردِ سر هستند، پس قرص آسپرین بهترین چیز برای دفع شرً بچه های شیطان است.
مثال 6- هر موجود متحرکی دارای پااست. رودخانه هم متحرک است. پس رودخانه هم پا دارد.
مثال 7- موجودات برای پرواز به بال نیازدارند. پنگوئن ها هم بال دارند. پس پنگوئن ها هم میتوانند پروازکنند.
مثال 8- سید علی خامنه ای عادل است. منصوبانش هم عادل هستند. پس حسین شریعتمداری عادل است.
مثال 9- دروغ بر مبنای تقیه به منظور حفظ جان مسلمانان است. پس دروغ برای مسلمانان جائز است.
4 و5- مغا لطه های ترکیب وتفکیک (تعمیم پاره هائی از جزء به کل وپاره هائی از کل به جزء):
Composition and Division
ترکیب این نوع مغالطه عبارت از آنست که تعداد معدودی نمونه مورد نظررا انتخاب کرده وبه آن جنبه عمومی بدهیم. در تجزیه این نوع از مغالطه فرض برآنست که قسمتهائی ازیک مجموعه دارای خواصی از کل هستند، پس قسمتهای دگر همان مجموعه هم دارای همان خواص میباشند.
مثالهای ترکیب:
مثال1- در آلمان مردم دراتوبان بطور دیوانه واری رانندگی میکنند. اصلاً همۀ آلمانیها دیوانه اند.
مثال2- در ایران، در دادگستری رشوه میگیرند، پاسدارها رشوه میگیرند و درفرودگاه هم رشوه میگیرند. پس همه مردم ایران رشوه خوارند.
مثال3- چنانچه اجزاء (الف) و(ب) خواص (د) را دارا باشند، بنابراین تمام مجموعه ای که اجزاء (الف) و(ب) متعلق به آنند، هم دارای خواص (د) خواهند بود.
مثال4- چهار خانوار در این خیابان ساکنند که همگی احمقند. بنابراین همه مردم این شهر آدمهای احمقی هستند.
مثال5- اکسیژن و هیدروژن دردرجه حرارت اطاق، به صورت گاز هستند. پس آب هم که ازترکیب اکسیژن وهیدروژن درست شده است، دردرجه حرارت اطاق به صورت گازاست.
مثال6- بیشتراعضای انجمن مبارزه با سرطان، دکترهای متخصص بودند. پس واضحست که همۀ اعضای این انجمن دکترهستند.
مثال7- من دیده ام که برادر کاراته کارم میتواند چند تا ترکۀ درخت را بغل هم گذاشته و با یک ضربه دست بشکند. اطمینان دارم که برادرم تنۀ درخت را هم میتواند با یک ضربه دست بشکند.
مثالهای تفکیک:
مثال1- مردم انگلیس همه انگلیسی صحبت میکنند. پس شما هم که تبعه انگلستان هستید باید انگلیسی صحبت کنید.
مثال2- اگر شما در هواپیما ئی نشسته باشید که در حال پروازاست، پس شما هم دارید پروازمیکنید.
مثال3- پوست هندوانه سبزاست، پس توی هندوانه هم باید سبزباشد.
مثال4- مگر نه اینست که شما درکارخانه اتومبیل سازی کارمیکنید؟ بنابراین شما هم باید بتوانید اتومبیل بسازید.
مثال5- آقای فلانی دارای یک مجموعه گران قیمت از تابلوهای نقاشی است. پس هرکدام از تابلوهایش هم باید گران قیمت باشند.
مثال6- دبیرستان ما همیشه برنده مسابقه های ریاضیات درمیان همه دبیرستانها بوده است. به همین دلیل، همۀ شاگردان دبیرستان ما ریاضیات برایشان مثل آب خوردن است.
ادامه دارد...
